Biblia to zbiór tekstów pochodzących z okresu obejmującego ponad tysiąc lat. Nie jest ona zatem jednolitym dziełem, lecz efektem twórczości i pracy pisarskiej dokonującej się w różnych kontekstach kulturowych. Inaczej pisano, gdy kształtowały się zręby hebrajskiej państwowości, inaczej, gdy dwór królewski i świątynia stanowiły centrum intelektualne, jeszcze inaczej, gdy posługiwanie się słowem pisanym stało się nieco bardziej powszechne. Posługiwano się przy tym nie tylko różnymi narzędziami zapisu, ale także rozmaitymi gatunkami literackimi. Już nawet sam tradycyjny podział Biblii hebrajskiej odzwierciedla to zróżnicowanie. Obok ksiąg Tory składa się na nią zbiór ksiąg Proroków oraz ostatni chronologicznie zbiór ksiąg zwanych Pismami. A przecież Biblia składa się z dwóch zasadniczo odrębnych części: Biblii hebrajskiej oraz Nowego Testamentu. Powstały one w różnych okresach i w różnych językach. Bardzo schematyczny podział jest prosty. Przed Chrystusem, czyli przed naszą erą, powstała Biblia hebrajska, w na początku naszej ery – Nowy Testament.
Języki biblijne i pisma
Teksty Starego Testamentu są napisane w języku hebrajskim, zwanym niekiedy hebrajskim biblijnym, oraz – w dużo mniejszym stopniu – w języku aramejskim (część Księgi Daniela). Nowy Testament napisano w języku greckim, chociaż niekiedy można dostrzec jego semicki kontekst. Nie jest to bowiem klasyczny język grecki, ale używane na Bliskim Wschodzie koine. Jest to rodzaj dialektu greckiego rozpowszechniony w tym rejonie świata w okresie hellenistycznym, czyli po podbojach Aleksandra Wielkiego. Odznaczał się prostą składnią oraz uboższą leksyką niż greka klasyczna. Na starożytnym Bliskim Wschodzie przez z górą dwa tysiąclecia dominowało pismo klinowe, którego twórcami byli Sumerowie, a rozpowszechnili semiccy Akadowie. Język akadyjski przez około półtora tysiąclecia pełnił funkcję języka dyplomacji i handlu. Najważniejsze dzieła literackie bliskowschodniej starożytności zapisano klinami w języku akadyjskim w dwóch dialektach: asyryjskim i babilońskim.
Powstanie tekstów Starego Testamentu
XVII w. p.n.e. – Pierwsze elementy tradycji o patriarchach przekazywane ustnie
XIII w. p.n.e. – Pierwsze kompozycje ustne w formie pieśni (Pieśń Miriam), oraz przysłów
XII–XI w. – Tradycje ustne związane z sanktuariami lokalnymi oraz herosami czasów przedmonarchicznych
XI w. – Pierwsze tradycje prorockie związane z Samuelem, kapłanem, sędzią i prorokiem
X w. – Powstają pierwsze krótkie teksty pisane, które w następnych wiekach zostaną włączone do Pięcioksięgu, do Psalmów oraz do ksiąg mądrościowych
IX w. – W Królestwie Izraela powstają teksty przypisywane tzw. tradycji elohistycznej, które później zostaną włączone do Pięcioksięgu
IX w. – Powstają tradycje prorockie związane z osobami Eliasza i Elizeusza oraz przekaz dotyczący walki z kultem Baala, kananejskiego bóstwa burzy
VIII w. – Pierwszy przekaz związany z prorokami Amosem i Ozeaszem
VIII w. – Pierwsze elementy proroctw Micheasza i Izajasza
VII w. – Przeredagowanie w Judzie tradycji ustnych i pisanych pochodzących z Królestwa Izraela Powstaje pierwsza „redakcja” tzw. Dzieła deuteronomistycznego, które obejmuje księgi: Powtórzonego Prawa, Jozuego, Sędziów, 1 i 2 Samuela, 1 i 2 Królewską
627 – Początek działalności proroka Jeremiasza oraz wstępne redagowanie przez jego sekretarza Barucha tekstów prorockich; początki Księgi Nahuma
Ok. 597 – Początek działalności proroka Ezechiela i powstanie jego pierwszych tekstów; początki powstawania Księgi Habakuka; zakończenie prac nad zasadniczą częścią Księgi Jeremiasza
VI w. – Powstaje „wczesne” kapłańskie opracowanie Pięcioksięgu, zostaje uzupełniona Księga Ezechiela; powstaje druga część Księgi Izajasza (rozdz. 40–55) określana jako Deutero-Izajasz; powstają Lamentacje i Psalmy
538–444 – Powstają Księga Aggeusza, pierwsza część Księgi Zachariasza (rozdz. 1–8) oraz ostatnia część Księgi Izajasza (rozdz. 56–66) zwana Trito–Izajasz
444–398 – II połowa V w. p.n.e. Zostaje dokończony Pięcioksiąg w formie zbliżonej do aktualnej.
398–333 – Powstaje Dzieło Kronikarskie deuteronomistyczne, na które składają się Księgi Kronik oraz Księgi Ezdrasza i Nehemiasza
Koniec IV w. – Powstaje Księga Malachiasza i Księga Abdiasza
Przełom IV/III w. – Powstają Księga Rut i Księga Jonasza
323–198 – Powstają Księga Koheleta i Pieśń nad Pieśniami; zaczyna się apokaliptyka: Księga Joela oraz Księga Zachariasza (rozdz. 9–14)
Przełom III i II w. – Powstanie ksiąg: Tobiasza, Estery i Judyty
Ok. 180 r. p.n.e. – Powstaje hebrajski tekst Księgi Syracha przetłumaczony ok. 132 r. p.n.e. na język grecki w Aleksandrii
Koniec II wieku – Powstają dwie Księgi Machabejskie oraz Księga Daniela; Powstaje ostateczna redakcja Księgi Psalmów.
Przełom II/I wieku – Powstaje ostateczna redakcja Księgi Barucha
II połowa I w. p.n.e. – Powstanie Księgi Mądrości w Aleksandrii
Powstanie tekstów Nowego Testamentu
30–60 r. n.e. – Powstają tradycje ustne o Jezusie Mesjaszu, pierwsze zapisy, tworzone są mesjańskie testimonia
Ok. 50 r. – Paweą z Tarsu pisze Pierwszy List do Tesaloniczan – pierwszy tekst, który wszedł do kanonu Nowego Testamentu
50–70 r. n.e. – Paweł z Tarsu oraz jego uczniowie tworzą zbiór pism Nowego Testamentu, czyli trzynaście listów składających się na tzw. Corpus Paulinum
Ok. 60–70 r. – Marek redaguje pierwszą Ewangelię
Ok. 65–80 r. – Mateusz i Łukasz redagują dwie następne Ewangelie, a Łukasz również Dzieje Apostolskie
Od 80 r. – Powstają 1–2 Listy Piotra, List do Hebrajczyków, Listy Jakuba, Judy oraz 1–3 Jana; zostają zredagowane Ewangelia Jana oraz Apokalipsa Jana
Fragmenty wstępu Andrzeja Mrozka z Biblii PodróżnejKUP TERAZ